Năm 2020, hơn 101 triệu người có kết quả xét nghiệm dương tính với Covid-19 và hơn 2,1 triệu người tử vong trên toàn cầu. Nhưng nhờ những biện pháp ngăn chặn nghiêm ngặt và đeo khẩu trang phổ thông, các nước Đông Á có tỷ lệ nhiễm, tử vong do Covid-19 thấp hơn nhiều so với châu Âu và Mỹ.

Kiểm soát dịch bệnh sẽ giúp kinh tế phục hồi mạnh mẽ

Tương tự, trong khi nền kinh tế thế giới suy giảm 4,3% - mức suy thoái sâu nhất kể từ Thế chiến II - các nước đang phát triển ở châu Á nói chung vẫn duy trì mức tăng trưởng GDP dương. Nhu cầu bên ngoài gia tăng đối với công nghệ, hàng điện tử và vật tư y tế đã giúp hạn chế tổn thất xuất khẩu của khu vực. Năm nay, người ta hy vọng, việc triển khai vắc-xin rộng rãi sẽ dẫn đến sự phục hồi toàn cầu. Theo Ngân hàng Thế giới, sự phục hồi toàn cầu theo hình chữ V, với sản lượng tăng ước tính 4%. Tuy nhiên, Đông Á được kỳ vọng sẽ vượt trội hơn tất cả các khu vực khác. Với Trung Quốc, dự kiến tăng 7,9%, thúc đẩy tăng trưởng trung bình 7,4%. Những dự báo cao này cùng với tính thanh khoản dồi dào do mở rộng tài khóa và tiền tệ chưa từng có, đã tạo niềm tin cho nhà đầu tư, đẩy giá cổ phiếu của Đông Á lên mức cao nhất trong lịch sử. Chỉ số Nikkei của Nhật Bản đã tăng 67% so với mức thấp nhất trong tháng 3/2020, vượt qua mức kỷ lục được thiết lập vào tháng 5/1991, ngay trước khi bong bóng giá tài sản vỡ. Chỉ số MSCI thị trường mới nổi châu Á cũng tăng 80% kể từ tháng 3/2020, vượt trội so với tất cả các thị trường mới nổi khác.

Các nhà đầu tư và nhà phân tích dường như tin tưởng, các nước Đông Á, đặc biệt là Trung Quốc, Hàn Quốc và Indonesia sẽ có thể kiểm soát được dịch bệnh, đạt được sự phục hồi kinh tế mạnh mẽ và duy trì các biện pháp kích thích, dẫn đến lợi nhuận doanh nghiệp ngày càng cao, do đó, giá cổ phiếu tăng cao.

Đại dịch chưa có dấu hiệu kết thúc, với nhiều quốc gia phải đối mặt với đợt lây nhiễm thứ hai hoặc thứ ba. Điều đó bao gồm các quốc gia ở Đông Á, như: Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia và Thái Lan, tất cả đều buộc phải áp dụng lại các biện pháp ngăn chặn cứng rắn. Hơn nữa, việc triển khai vắc-xin nhanh chóng dự báo phụ thuộc và gần như không được đảm bảo, nhiều nước Đông Á có một khởi đầu chậm chạp. Trong khi đó, rủi ro tài chính và tài chính đang gia tăng. Chi tiêu tài chính quy mô lớn và nới lỏng tiền tệ đã thúc đẩy sự phục hồi của Covid-19, nó cũng khiến thâm hụt và tỷ lệ nợ trên GDP tăng cao trên toàn cầu.

Các khoản đầu tư và sự ổn định kinh tế dài hạn trong khu vực ngày càng có nhiều rủi ro. Tỷ lệ nợ công, nợ tư nhân cao trong khu vực có nghĩa là các khoản đầu tư trong tương lai có thể bị ảnh hưởng, và sự ổn định kinh tế có thể gặp rủi ro khi mọi người phải vật lộn để trả nợ. Giống như các chính phủ trên thế giới, những nhà lãnh đạo trong khu vực Đông Á đã tìm cách chống lại cơn đại dịch bằng việc tăng chi tiêu của chính phủ. Các chính phủ trong khu vực cam kết, dành bình quân 5% GDP quốc gia để cải thiện chăm sóc sức khỏe, tăng cường chi tiêu của người tiêu dùng và giúp các công ty tránh phá sản trong cuộc khủng hoảng. Trước khi bùng phát Covid-19, nhiều nước Đông Á đã chi dưới 1% GDP cho các chương trình xã hội thì ở một số quốc gia, viện trợ do Covid-19 đã đến được với khoảng 1/4 số hộ gia đình có thu nhập bị ảnh hưởng bởi đại dịch, và chưa đến 20% doanh nghiệp nhận được hỗ trợ tài chính. Các chính phủ tiến hành như thế nào trong việc kiểm soát virus và cung cấp cứu trợ tài chính cần được quyết định dựa trên sự phục hồi, tăng trưởng kinh tế.

Đối với các nền kinh tế Đông Á, vốn có tỷ lệ nợ tương đối thấp, việc vay nợ cao hơn không phải là mối quan tâm tức thì. Tuy nhiên, tiềm năng tăng trưởng giảm và dân số già đang là mối đe dọa đối với tính bền vững tài khóa trung hạn. Tại các nền kinh tế châu Á mới nổi và có thu nhập trung bình, Quỹ Tiền tệ quốc tế dự kiến vị thế tài khóa của các chính phủ sẽ tiếp tục suy yếu. Như Ngân hàng Phát triển châu Á lưu ý, xu hướng này sẽ khó có thể chống lại, do khó có thể rút hỗ trợ tài khóa một cách nhanh chóng. Đồng thời, thanh khoản tăng lên đang kích thích tâm lý thích rủi ro, khiến giá tài sản tăng nhanh. Hiện tại, một số quốc gia Đông Á, bao gồm Hàn Quốc và Trung Quốc đang phải vật lộn để kiềm chế bong bóng bất động sản ở các thành phố lớn, bất chấp các quy định chặt chẽ hơn về thế chấp. Một số nhà phân tích cảnh báo, một sự điều chỉnh trên thị trường chứng khoán sắp xảy ra, mặc dù những người khác cho rằng, lãi suất thực thấp và tiềm năng tăng trưởng của lĩnh vực công nghệ chứng minh giá cổ phiếu cao ngày nay.

Trong mọi trường hợp, kỳ vọng về việc bình thường hóa chính sách tài khóa và tiền tệ sau sự phục hồi của tăng trưởng, lạm phát có thể khiến giá chứng khoán toàn cầu giảm mạnh. Việc rút vốn thanh khoản quy mô lớn khỏi các nền kinh tế thị trường mới nổi có thể gây ra thảm họa cho những nền kinh tế châu Á chịu nhiều tác động của dòng vốn nước ngoài ngắn hạn. Sự cạnh tranh chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc khiến khu vực đối mặt với nhiều rủi ro hơn nữa. Tổng thống Mỹ Joe Biden đã khẳng định, Mỹ cần phải “cứng rắn” với Trung Quốc, cáo buộc nước này trộm công nghệ và tài sản trí tuệ của các công ty Mỹ. Điều này cho thấy, ông Biden có thể ủng hộ, thậm chí tăng cường cách tiếp cận đối kháng của cựu Tổng thống Donald Trump đối với Trung Quốc. Nếu làm vậy, triển vọng kinh tế của Đông Á có thể tối tăm đáng kể.

Để đạt được thành công sau đại dịch, các nhà hoạch định chính sách Đông Á sẽ phải điều chỉnh tất cả rủi ro này, đồng thời quản lý những chuyển đổi sâu sắc về kinh tế - xã hội. Đại dịch đã làm thay đổi hành vi của người tiêu dùng, tăng tốc số hóa và các ngành công nghiệp phát triển. Nó cũng làm trầm trọng thêm tình trạng bất bình đẳng thu nhập và bất mãn xã hội. Những lời kêu gọi về các hệ thống bền vững, bình đẳng hơn đang lớn hơn bao giờ hết. Trong bối cảnh này, việc khôi phục từ Covid-19 chỉ là bước đầu tiên. Các nhà hoạch định chính sách cũng phải đặt nền tảng để tăng trưởng dài hạn tốt hơn, chẳng hạn như tăng cường đầu tư vào bảo trợ xã hội, số hóa, giáo dục và đào tạo kỹ năng, năng lượng xanh. Các nền kinh tế Đông Á đã đạt được thành tựu trong năm 2020. Nhưng cách duy nhất để đảm bảo thành công liên tục trong năm 2021 và hơn thế nữa, là củng cố nền kinh tế trước những rủi ro không thể kiểm soát, giảm thiểu rủi ro có thể kiểm soát.