Tại cuộc Tọa đàm trực tuyến “Di rời các cơ sở sản xuất công nghiệp ở Hà Nội”, tổ chức chiều ngày 21/10/2021, ông Nguyễn Đức Hùng - Phó Viện trưởng Viện Qui hoạch xây dựng Hà Nội (HUPI), cho rằng: Công nghiệp là một bộ phận cấu thành của đô thị. Tuy nhiên, các cơ sở SXCN nằm trong đô thị cũng làm cản trở quá trình phát triển đô thị bền vững, gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng tới sức khỏe người dân. Di rời các cơ sở SXCN không phù hợp với các quy chuẩn, tiêu chuẩn phát triển hiện hành, gây mất cân đối về hạ tầng xã hội và kỹ thuật, giao thông, gây ô nhiễm môi trường và không còn phù hợp với quy hoạch phát triển là cần thiết và cấp bách.

UBND TP Hà Nội đã chuẩn bị quỹ đất khoảng 450 ha tại các khu công nghiệp để phục vụ cho việc di rời các cơ sở SXCN trong nội đô. Ông Nguyễn Đức Hùng, cho biết, định hướng đối với việc sử dụng quỹ đất sau khi di rời các cơ sở SXCN ra ngoài, sẽ là ưu tiên xây dựng các công trình công cộng, cây xanh, bãi đỗ xe, hạ tầng xã hội và kỹ thuật đô thị, không làm tăng chất thải, đảm bảo cân bằng nhu cầu về hạ tầng xã hội - kỹ thuật và bảo vệ môi trường. Các cơ sở SXCN có không gian, kiến trúc có giá trị về lịch sử, văn hóa, sẽ được nghiên cứu để thực hiện bảo tồn, tôn tạo.

Một góc đô thị Hà Nội ngày nay. Ảnh minh họa

Theo Kiến trúc sư Nguyễn Thái Huyền - Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội, các cơ sở SXCN trong nội đô Hà Nội thuộc diện di rời (khoảng 113 cơ sở) sau năm 2020, ngoài Nhà máy Xe lửa Gia Lâm có diện tích khoảng 27 ha, còn lại đa số có qui mô diện tích khá nhỏ (bình quân khoảng trên 0,3ha/cơ sở), trong đó có các cơ sở có không gian, kiến trúc có giá trị văn hóa, lịch sử, rất cần nghiên cứu để tái thiết nhằm phát huy các giá trị văn hóa, kinh tế và xã hội. Chẳng hạn như, quỹ đất tại Nhà máy Bia Hà Nội, Diêm Thống Nhất, Dệt kim Đông Xuân, Nhà máy Xe lửa Gia Lâm… cần nghiên cứu để chuyển đổi theo hướng gìn giữ các giá trị văn hóa, kiến trúc, lịch sử, phát triển các không gian có tính sáng tạo... để phục vụ cho các mục đích công cộng.

Ông Lê Quang Bình - điều phối viên của mạng lưới Vì một Hà Nội đáng sống, cho rằng: “Chuyển đổi không gian các cơ sở SXCN cũ sau di rời thành không gian sáng tạo, sẽ cung cấp thêm không gian công cộng cho người Thủ đô giải tỏa bớt sự ngột ngạt của đô thị, tạo cơ sở hạ tầng cho ngành công nghiệp văn hóa, là nơi ươm mầm các start-up sáng tạo. Các không gian sáng tạo từ chuyển đổi cơ sở SXCN có diện tích lớn, có thể sử dụng làm nơi tổ chức các sự kiện văn hóa, kinh tế, chính trị trong nước và quốc tế. Nhà nước cần có hành lang pháp lý cho việc đầu tư chuyển đổi không gian từ các cơ sở SXCN được di rời”.

Tuy nhiên, theo bà Nguyễn Thái Huyền, qua công tác nghiên cứu, khảo sát cho thấy, việc di rời các cơ sở SXCN khỏi nội đô Hà Nội cũng là bài toán khá phức tạp vì nó có liên quan đến nhiều cơ quan, ban ngành, đơn vị, trong khi vai trò của các bên thực hiện việc di rời thì vẫn chưa rõ ràng, khiến lộ trình diễn ra chậm.

PGS.TS Lê Quân - Hiệu trưởng Trường ĐH Kiến trúc HN - một đối tác địa phương của Dự án “Tái thiết di sản công nghiệp”, nhằm thúc đẩy hợp tác văn hóa giữa các thành viên EUNIC và các đối tác Việt Nam chuyển đổi các di sản công nghiệp thành các không gian văn hóa, sáng tạo tại Hà Nội, cho rằng: “Tái thiết đô thị từ các cơ sở SXCN không đơn giản là xây mới trên nền các công trình cũ. Đó là cả một quá trình tác động vào đô thị có những mối quan hệ phức tạp với các lĩnh vực xã hội khác nhau. Cần có cách tiếp cận mới để nhận diện các giá trị di sản, kiến trúc và văn hoá để lại từ các cơ sở SXCN, qua đó cung cấp các cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc tái thiết đô thị từ không gian sau di dời các cơ sở SXCN để phát huy các giá trị kinh tế, văn hóa phù hợp”.