Kỳ I:  Bạc trắng vùng quê, bạc phận người

Khu vực nghiền đá không đúng quy định

Dùng xe máy nhiều ngày rong ruổi trên những cung đường mờ đục bụi dọc các xã Cai Kinh, Đồng Tân, Đồng Tiến, Yên Vượng, Minh Tiến của huyện Hữu Lũng, chúng tôi đã tận mắt chứng kiến nỗi khổ của người dân ở đây. Với hàng chục doanh nghiệp đang hoạt động khai thác đá, người dân địa phương hàng ngày phải “mờ mắt, ù tai” sống chung với bụi, với tiếng nổ mìn, tiếng xe, tiếng máy gầm rú. Những cung đường oằn mình chịu những chuyến xe vận chuyển đá suốt ngày đêm. Từ thị trấn Mẹt, theo con đường trải nhựa nhỏ, gồ gề “ổ trâu, ổ voi” và những vết gãy sống lưng, chúng tôi hướng về “thủ phủ đá” của huyện Hữu Lũng trong màn bụi mờ không dứt. Ngay trên tuyến đường huyết mạch này, những chiếc ô tô tải chất đá dăm cao tràn thùng băm bổ lao, để lại phía sau tiếng gầm gào của động cơ và từng cuộn bụi mù mịt lùa vào người đi đường, tràn vào nhà dân đến nghẹt thở.

Dự định bám theo đoàn khoảng 2-3 xe để đến điểm tập kết, nhưng mới đi được chưa đầy km, chúng buộc tôi phải bỏ cuộc vì không thể thở, dù đã có khẩu trang... Ghé vào nhà dân bên đường, chủ nhà mời vào trong và nhanh chóng khép cửa lại. Câu chuyện chóng vánh đủ cho chúng tôi hiểu, mặc dù cách khu vực khai thác đá tới gần 10 km, nhưng họ cũng đang chịu ảnh hưởng rất lớn của hoạt động khai thác, vận chuyển đá...

Giữa trưa nắng, tại khu vực trung tâm giáp giữa hai xã Đồng Tiến và Minh Tiến, không gian vùng núi đá xám mờ đang chìm trong giấc ngủ. Bỗng “uỳnh, uỳnh” những tiếng nổ lớn, cùng dư chấn khiến bất cứ ai, dù ngủ hay thức đều rợn tóc gáy. Hướng về phía phát ra tiếng nổ, những ngọn núi nham nhở, từng cột khói trắng cùng bụi đá cuộn từ chân núi lên không trung…  Mỏ đá nổ mìn! –  chủ quán cơm buông một câu khô khốc.

Tìm hiểu một số hộ dân quanh các khu vực mỏ đá, chúng tôi được biết, hoạt động khai thác ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống người dân… “Có những thời điểm chúng tôi phải vào hầm trú ẩn giữa thời bình” – một người dân sống gần mỏ đá vôi Lân Bộ Đội của Công ty CP Đầu tư xây dựng và Thương mại An Sơn nói trong sợ hãi.

Nguy cơ không chỉ đe dọa người dân mà công tác an toàn lao động tại những mỏ đá cũng rất đáng báo động. Các doanh nghiệp khai thác đá phần lớn không cấp, hoặc cấp không đầy đủ các loại trang thiết bị bảo hộ lao động, không lập hồ sơ và tiến hành kiểm định các loại máy móc, thiết bị có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn lao động. Hệ thống chiếu sáng bảo vệ khu vực sản xuất, kho bảo quản vật liệu nổ không bảo đảm an toàn, dễ xảy ra chập, cháy… 

Tính trong vòng mấy năm trở lại đây, năm nào trên địa bàn cũng xảy tai nạn lao động gây chết người. Theo con số của Thanh tra Sở Lao động – Thương binh và Xã hội thì số vụ tai nạn lao động trong lĩnh vực khai thác khoáng sản, cụ thể là khai thác đá tại Hữu Lũng chiếm tỷ lệ lớn. Đặc biệt, có những vụ ở mỏ đá khai thác không đúng kỹ thuật và mất an toàn từng xảy ra nhiều vụ tai nạn thương tâm. Như cách đây chưa lâu tại thôn Lay I, xã Thanh Sơn xảy ra 2 vụ tai nạn làm thiệt mạng 4 người...

Kỳ II: Doanh nghiệp làm sai, chính quyền khó xử